Türkiye’nin en büyük sorunu olan Kürt meselesinde de Mardin özel bir öneme sahip. Etnik ayrılıkçılığa gitmeden kültürlerin karşılıklı saygı ve barış içinde yaşamasının bir simgesi bu tarihi kent...
Bilge köyüne de gittik tabii. Son faciada öldürülen, hamile kadınlar dahil 47 kişinin mezarlarında hâlâ gözü yaşlı ziyaretçiler vardı. Derin bir hüzün duyduk.
Artuklu Üniversitesi Rektörü Bedii Serdar Omay oradaydı. Üniversitesinin yaptığı sosyolojik araştırmayı anlattı. İsteyen web adresinden okuyabilir:
www.artuklu.edu.tr
Rektör Omay başarılı ve halkla yakın diyalog kuran bir üniversite yöneticisi. Akademik çalışmalarını anlattı, hayranlıkla izledim. Prof. Omay “Kürdoloji Anabilim Dalı” kurmak için YÖK’e müracaat eden ilk rektör... Bunu Süryani, Fars ve İbrani dil ve edebiyatı anabilim dallarının izleyeceğini de söyledi. Kendisini tebrik ettim.

Süryani kültürü
Mardin deyince öncelikle akla gelen iki kültür mirası var: Artuklular ve Süryaniler... Artuklular Oğuz boylarının burada kurduğu ilk devlet...
Süryanilik ise Mezopotamya’nın kadim kültürlerinden biri Süryanilerin Midyat yakınındaki Mor Gabriel (Aziz Cebrail) ya da Deyrulumur Manastırı’nı ziyaret ettik.
7. yüzyılda yapılmış... 1997’de restorasyon çalışmaları başlamış. Koca manastırda 75 rahip, rahibe ve öğrenci var. Fakat sorduğumuzda diyorlar ki:
- Dil artık serbest ama özel dini eğitim yapmıyoruz, çünkü yasak. Bu öğrenciler Midyat’ta lise öğrenimi görmek için buradalar!
Anlıyoruz ki, korkudan böyle diyorlar. Türkiye artık din eğitimine mutlaka liberal bir hukuki çerçeve getirmelidir.
Manastırda Metropolit’in kabul salonunda Türk bayrağı ve tavana değecek kadar, duvarın en yüksek yerinde Atatürk’ün resmi var.
Mardin’de Süryanilerin Deyrulsafaran Manastırı’nı özellikle görmek lazım. 1520 yıllık bir külliye... Süryani patriği 1932’ye kadar buradaymış, o tarihte Şam’a taşınmış. Böyle önemli bir yer.

Metropolit Saliba Özmen
Mardin Metropoliti Saliba Özmen’i ziyaret ettik. İnsana adeta ruhani huzur hissi veren âlim bir zat. Oxford’da teoloji doktorası yapmış. Koyu Fenerbahçeli. Odasında Türk bayrağı ve Atatürk resminden başka, Sultan Abdülhamit’in yaldızlı bir tuğrası büyük boy levhayla duvarda asılı... Abdülhamit, zamanın Mardin’de oturan Süryani patriğine takdir beratı ve madalya göndermiş.
Türkiye’de 3500 Süryani kalmış. Maalesef hem genel ortam hem 1990’larda PKK terörü bölgedeki Süryanilerin kitleler halinde göçmesine sebep olmuş.
Lozan’da azınlıklara tanınan haklardan da istifade edemedikleri için dini ve tarihi kültürleri daha bir hasar görmüş. Halbuki Süryaniler “kadim” Doğu Hıristiyan kültürünü temsil ettiği gibi, tüm Mezopotamya’nın kültürel dengesi açısından da son derece önemlidir. Devlet yeni fark ediyor bunu.
Mardin’in kentsel mimari dokusunda da Süryanilerin katkısı büyük. Fakat Mardin’i, Mardin’in başarılı genç Valisi Hasan Duruer ile Belediye Başkanı Mehmet Beşir Ayanoğlu’nun çalışmalarını, Mardin’in hem mimari hem insani açıdan gülümsemeye başlayan yüzünü ayrı bir yazıda anlatacağım.
Şimdilik son notum: Mardin’i mutlaka gezin, görün...

Taha Akyol - t.akyol@milliyet.com.tr
Kaynak: www.milliyet.com.tr